Observación ornitolóxica en Mondoñedo

Entre bosques e montañas, un santuario para a observación de aves

Un dos enclaves máis representativos do concello é A Fraga Vella, un bosque autóctono ben conservado onde predominan carballos (Quercus robur), castiñeiros (Castanea sativa) e bidueiros (Betula alba). Este espazo natural está incluído na Rede Natura 2000 e catalogado como ZEC, o que subliña a súa relevancia ecolóxica e a necesidade da súa conservación.

Neste entorno maduro e frondoso habita o peto verdeal ibérico (Picus sharpei), unha das especies máis características dos bosques atlánticos. Este paxaro carpinteiro, doado de recoñecer polo seu plumaxe verde e a súa chamada forte e aflautada, aliméntase de insectos, especialmente formigas, que extrae coa súa lingua pegaxosa da madeira en descomposición. A súa presenza é indicativa do bo estado de saúde do bosque, xa que depende de árbores vellas e troncos caídos para atopar alimento.

Neste mesmo entorno podemos observar o paporrubio europeo (Erithacus rubecula), un pequeno paxaro insectívoro cuxo inconfundible peito laranxa destaca entre a vexetación. É unha das poucas aves que canta durante todo o ano, incluso no inverno, cando a súa territorialidade é máis marcada. O seu canto melodioso é un dos sons máis característicos dos bosques húmidos de Galicia.

As zonas montañosas do concello, especialmente os montes e piñeirais de Tronceda, ofrecen hábitats idóneos para grandes rapaces. Un dos protagonistas destes ceos é o voitre común (Gyps fulvus), unha ave de gran envergadura que pode superar os 2,5 metros. Especie carroñera por excelencia, o seu voo elegante e pausado sobre as correntes térmicas permite avistalo con facilidade. A súa presenza en Galicia aumentou nos últimos anos grazas á expansión natural das poboacións do norte da península.

Ademais destas especies emblemáticas, Mondoñedo alberga unha rica variedade de aves. Nas áreas abertas e zonas de matogueira, podemos atopar o lagarteiro peneireiro (Falco tinnunculus), unha rapaz de pequeno tamaño coñecida polo seu característico voo cernido, co que detecta as súas presas desde o aire antes de lanzarse en picado. É unha das rapaces máis adaptables, podendo avistarse en ladeiras despexadas, campos de cultivo e beiravías.

Nas zonas de matogueira baixa e claros do bosque, é habitual a presenza da papuxa de cabeza negra (Sylvia melanocephala), unha especie inqueda que se move entre a vexetación baixa na busca de pequenos insectos. A súa cabeza negra (nos machos) e o seu anel ocular vermello facéndoa facilmente identificable.

Pola súa banda, os ríos e zonas húmidas do concello albergan unha xoia da avifauna galega: o merlo rieiro europeo (Cinclus cinclus). Esta singular especie, única entre os paseriformes europeos, é capaz de mergullarse na auga e camiñar polo leito dos ríos na busca de larvas de insectos. Pódese observar en regueiros e regatos con correntes rápidas, especialmente nas ribeiras sombrexadas dos bosques de Mondoñedo.

E especialmente na Serra do Xistral, en Mondoñedo, crían especies de paxaros de montaña escasas a nivel galego como o verderolo montés (Serinus citrinella), o úbalo común (Carduelis spinus) e o cruzabico común (Loxia curvirostra), algo que está documentado na guía turística da Mariña.

Mondoñedo é, sen dúbida, un destino clave para a ornitoloxía na Mariña Lucense. A súa diversidade de hábitats, a presenza de especies emblemáticas e o seu entorno ben conservado convérteno nun lugar ideal para a observación de aves durante todo o ano.